Tortum Hakkında

Merkez ilçenin kuzeyinde yer alır yüz ölçümü 1484 km² dir. 1990 sayımına göre nüfusu 34.100 kişi dolayındadır. Km2 başına yaklaşık 23 kişi düşer. Bir bucağı ( Şentürk ) ve 60 köyü vardır. Köyler genellikle küçük vadiler boyunca yer alırlar.

İlçe toprakları Erzurum-Artvin yolu üzerinde dağlık ve derin vadilerle yayılmış bir arazi üzerindedir. İlçenin Erzurum’a doğru yer alan güney kesimlerinde halkın başlıca geçim kaynağı hayvancılıktır. Tabii çayır ve mera alanları aşırı otlatma yüzünden büyük ölçüde tahrip olmuştur. Vadi tabanlarında yer alan kesimlerde meyvecilik yapılır son yıllarda modern usullerle yapılan meyvecilik gelişme kaydetmiştir.

Tortum ilçesi tabiat güzellikleri bakımından çok meşhurdur. Vadiler boyunca yaralan köyler meyve bahçeleri ve eşsiz güzelliklere sahiptir. İlin en kuzey ucunda yaralan tortum gölü ve şelalesi eşsiz tabii güzelliği ile yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeridir.

COĞRAFİ DURUM

İlçemiz Erzurum’un kuzeyinde 1467 Km² lik bir alana kurulmuş olup, Erzurum İli Oltu, Pasinler, Narman İspir Yusufeli ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir. Dar ve uzun bir vadi üzerine kurulan ilçemizin arazi yapısı oldukça dağlık ve kırıktır. İlçemizin denizden yüksekliği 1600 metredir. Güney ve Batısında karasal, Kuzey ve Doğusunda nispeten Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir.

TARİHİ

Tortum tarihi hakkında çeşitli kaynaklarda bilgiler mevcuttur. Selçuklular zamanında Saltukoğulları sülalesinden EBİ-İL Kasım oğullarından Tortum, Ilgan ve İmadettin Beylerin kazanın ilk sakinlerinden olması nedeniyle bu adı aldığı sanılıyor. Ayrıca Selçuklu dilinde Tortum bağlık ve bahçelik anlamına geliyor.

Tortum M.Ö.626-654 yıllarında tarihimize geçmiştir. Sakalardan sonra Lidyalıların eline geçen ilçemiz M.Ö.585 yılında yapılan Lidya Med savaşında Erzurum ili ile birlikte Medlerin hâkimiyeti altına girmiştir. Medlerden sonra Pers Hükümdarı Derlus Tortumu ele geçirmiştir.M.Ö.1. yüzyılda Romalıların elinde kalan İlçemiz M.S.979 yılında Bağdatlı Davit Bey’e devredilmiştir. İlçemiz 1018- 1036 yıllarında Türk hakimiyetine girmiştir.

1828- 1829 Rus savaşı ile Erzurum düşman işgaline girmiş olup, 1876-1878 Osmanlı Rus savaşından sonra Tortum Rus istilasından kurtarılmıştır.

7 Kasım 1917 yılında patlak veren Bolşevik ihtilali nedeniyle Erzurum’ dan geri çekilen Ruslar Tortum’u da boşaltmışlar, geri çekilirken bütün silah ve cephanelerini daha önce bölgemize yerleşmiş olan Ermenilere bırakarak saldırılarına zemin hazırlamışlardır.Erzurum 13.Alaydan bir Tabur Tortum’a sevk edilmiş olup, ilçemiz 16 Mart 1918 tarihinde düşman işgalinden kurtarılmıştır.

İLÇEMİZDEKİ EĞİTİM VE KÜLTÜR DURUMU

İlçemizde 2 lise 11 İlköğretim Okulu 29 Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okulu vardır. Liselerde 38 Öğretmen 412 öğrenci İlk Öğretim Okullarında 144 Öğretmen 2590 öğrenci eğitim ve öğretim görmektedir. İlçemizde İlköğretimde 52 hatta 8 merkeze 800 öğrenci taşımalı öğrenim görmektedir. İlköğretim çağında sürekli devamsız öğrencimiz yoktur.

İlçemizde ÇPL’ye bağlı 1 adet 160 kişilik erkek öğrenci pansiyonu mevcuttur. Eğitim ve öğretim hizmetlerinin daha iyi verilebilmesi için ilköğretim öğrencilerine 500 kişilik pansiyon yapılmasına ihtiyaç vardır.

İlçe Halk Eğitim Müdürlüğümüzde 2004–2005 eğitim ve öğretim yılında 5 adet dikiş nakış kursu, 2 adet halk oyunları kursu, 3 halıcılık kursu, 2 okuma yazma kursu, 7 LGS, 4 ÖSS kursunda toplam 691 kursiyer bulunmaktadır.

İlçemizin tarihi çok eskilere dayanmakta olup, Selçuklular ve Gürcüler döneminden kalma çeşitli tarihi kale ve köprüler bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri Tortumkale Köyü Kalesi, Kaledibi Kalesi, Bağbaşı Camii ( Kilise) ve Kireçli Köprüdür.

İlçemizde 1 merkezde olmak üzere 2 adet kütüphane mevcuttur.

İLÇEMİZDEKİ EKONOMİK DURUM

İlçe ekonomisinin temeli tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Kullanılan arazinin az ve verimsiz oluşu işsizliğe neden olmaktadır. Bu yüzden dışarıya göç vermektedir. Tahıl ve sebze ziraatı yapılan tarım alanlarının dar olması nedeniyle makineleşmeye gidilememekte akarsu ve dere kenarlarında meyvecilik yapılmaktadır. İlçemizde yetiştirilen önemli tarım ürünleri yonca, korunga gibi yem bitkileri ve arpa buğday dır. Meyve olarak ta elma, armut, kiraz, vişne, ceviz ve dut üretilmektedir. Hayan varlığı olarak ta büyük baş 21.000, küçük baş 10.000 civarında dır.

İlçede T.C Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifi esnafa kredi sağlamaktadır.

İlçemizde 400 civarında kayıtlı esnaf faaliyet göstermektedir. İlçemizde halen 2750 kişi Emekli Sandığı SSK ve Bağ-Kurdan maaş almaktadır.1700 kişi 2022 den yaşlılık maaşı almaktadır.

İlçemizde sanayi kuruluşu yoktur.

İLÇEMİZDEKİ NÜFUS DURUMU

2000 Genel Nüfus sayımına göre ilçemizin toplam nüfusu 38.697 dir .

Erkek Nüfusu 19.624,

Kadın Nüfusu 19.073.dır.

İlçe Merkez Nüfusu 7.905.,

Beldeler Nüfusu 17.777.

Köyler Nüfusu 13.015. dır.

Ortalama hane halkı sayısı 6,7 kişidir.

İLÇEMİZDEKİ ULAŞTIRMA VE ALTYAPI DURUMU

İlçemiz Erzurum Artvin kara yolu üzerine kurulmuş olup, il merkezine 52 Km uzaklıkta ve yolu Asfalttır. Yaz aylarında bütün köylere ulaşım rahatlıkla sağlanmasına rağmen kış aylarında bazı köy yolları kar nedeniyle kısa aralıklarla kapanmaktadır.

Köy yollarının toplam uzunluğu 224 Km dir. Bunun 4 Km si asfalt, 122 Kmsi stabilize, 89 Km si tesviyeli yol, 9 Km, ham yol durumundadır. İlçemizde elektriksiz ve telefonsuz köy bulunmamaktadır.

36 köyümüzde şebekeli, 11 köyümüzde de çeşmeli olarak içme suyu vardır. 12 köyün kanalizasyonu vardır. 11 köyümüzde kanalizasyon yarım ve 24 köyümüzde de kanalizasyon bulunmamaktadır.

KÜLTÜREL BAKIMDAN TORTUM

Tortum, kültürel bakımından da dikkate değer bir ilçedir. Okuryazarlık oranı oldukça yüksektir. 1900 yıllarındaki 106 köyünde iki ilkokulu olan Tortum'un, bugünkü 47 köyünün tamamında okul vardır. Ancak öğrenci yetersizliği sebebiyle 42 okulunda eğitim verilmektedir. Tortum dışarıya sürekli göç veriri durumdadır. 1973 yılında Tortum’da 67 köyünün 65’inde okuyan 1980 kız, 3597 erkek olmak üzere toplam 5580 öğrenci öğrenim görmekte iken. Bugün okul sayısı 42 ye öğrenci sayısı da 3500’ düşmüştür.

HALK EDEBİYATI

Tortum'da yaygın binlerce tekerlemeler, ölçülü sözler, maniler, güftelerini derleyerek kitap haline getirdiğimiz halk türküleri, anonim koşma ve destanlar ve nazım şeklindeki bilmecelerin çokluğuna bakacak olursak, Tortumlunun şair bir ruha sahip olduğu ve anonim halk edebiyatının burada ne kadar zengin olduğu ortaya çıkar. Saz şairlerimizden Aşık Ummani ile Aşık Ruhani'de, Tortum'un zengin halk edebiyatı mahsullerine, irticalen söyledikleri coşkun deyişleriyle, büyük edebî zenginlik katmaktadırlar. Ummani'nin hayatı kitap halinde çıkmıştır.

SAĞLIK VE SOSYAL DURUM

İlçemizde halkın gelir durumunun az olması nedeni ile merkez ve köylerinde günün standartlarına uygun konutlar az sayıda bulunmaktadır. Köylerde halk çoğunlukla kendi imkânları ile yaptığı yığma binalarda ikamet etmektedirler. İlçe merkez ve köylerinde Kamu Kuruluşlara ait toplam 149 adet lojman mevcuttur.

İlçemizin tüm köylerinde elektrik ve telefon vardır.

İlçemizde yapımı yeni tamamlanan kapalı spor salonu gençlere spor yapma imkânı sağlamaktadır.

20 odalı 40 yatak kapasiteli öğretmen evi mevcut olup, dışarıdan gelen misafirlere konaklama imkanı sağlamaktadır. İlçemizde yerel olarak yayın yapan radyo, tv ve mahalli gazete yoktur.

SAĞLIK

İlçe Sağlık Grup Başkanlığına bağlı olarak 6 adet Sağlık Ocağı mevcuttur. Merkezde sağlık ocağı ile birlikte 112 acil sağlık hizmeti de verilmektedir. İlçemizde toplam 10 Doktor,1 Diş Hekimi ve 56 Sağlık Personeli hizmet vermektedir.

Sağlık ocaklarımızda da yılda yaklaşık olarak 25.000 poliklinik, 3500 civarında laboratuar tahlili 100 civarında doğum 2000 kişiye diş poliklinik hizmeti verilmekte olup, bunun yan ısıra aile planlaması ve çevre sağlık hizmeti verilmektedir. Merkez Sağlık Ocağımıza Röntgen cihazı kurulduğunda ve Hemogram cihazı ve biyokimya tetkik cihazı geldiğin de daha iyi hizmet verilebilecektir.